Land van Latijn
De Universiteit van Franeker als spiegel van Europa
Van 9 juni tot en met 3 november is in Museum Martena de tentoonstelling ‘Land van Latijn, de Universiteit van Franeker als spiegel van Europa’ te zien. De tentoonstelling is een coproductie van Tresoar en Museum Martena.
Tresoar en Museum Martena zijn de bewaarders van de nalatenschap van de Franeker Universiteit. Hun bundeling van krachten heeft ervoor gezorgd dat sinds bijna tweehonderd jaar het boekenbezit van de universiteit terugkeert naar Franeker. Tresoar en Museum Martena laten in de tentoonstelling ‘Land van Latijn’ zien dat Franeker de wetenschappelijke hoofdstad van Noord-Nederland was. Hier kwamen vanuit heel Europa geleerden en studenten naartoe. Dit kenniscentrum kon alleen ontstaan door het gebruik van één gemeenschappelijke taal: het Latijn!
De geschiedenis van de universiteitsbibliotheek is redelijk goed te reconstrueren uit de verschillende catalogi die in de loop der eeuwen zijn uitgegeven. Hierin staat het boekenbezit van die periode nauwkeurig beschreven. In 1601 verscheen de eerste gedrukte catalogus en telkens als er een grote herinrichting van de bibliotheek plaatsvond kwam er een nieuwe catalogus. Hierdoor weten we dat tot ongeveer 1650 het universitaire boekenbezit werd geplaatst in een zogenaamde kettingbibliotheek. In de bibliotheek stonden lage boekenkasten, met twee boekenplanken en een lessenaar waaraan degene die het boek wilde bestuderen staand kon lezen. De boeken waren met kettingen aan de plank bevestigd en konden dus in principe niet gestolen worden. Deze kasten worden lektrijnen genoemd en zijn in de tentoonstelling te zien.
In 1691 verscheen er een nieuwe catalogus waarin voor het eerst sprake is van wandkasten. En in 1713 is in de catalogus een gravure opgenomen waarop de bibliotheek van Franeker te zien is. De enige bekende afbeelding van de bibliotheek! Ook deze situatie wordt in de tentoonstelling nagebootst.
De bibliotheek van Franeker heeft een aantal prachtige topstukken die ook tijdens de tentoonstelling te zien zijn. Zo zijn er boeken van Erasmus, Copernicus (waar de beroemde Friese geleerde Gemma Frisius eigenhandig aantekeningen in de kantlijn heeft gemaakt) en een uniek kastje met de Atlas Major van Blaeu, een cadeau van stadhouder Johan Willem Friso aan de universiteit van Franeker.
De bezoekers van de tentoonstelling kunnen ook zelf aan de slag met het Latijn. Ze mogen een korte Latijnse tekst inspreken en weer terugluisteren. Tien verschillende nationaliteiten hebben we gevraagd om dezelfde Latijnse tekst voor te lezen. Op deze manier kun je horen hoe verschillend de uitspraak van het Latijn is. Iedereen neemt zijn eigen accent en interpretatie mee. Al die verschillende nationaliteiten die zich verenigden op de Universiteit van Franeker zullen dus best moeite gehad hebben met het verstaan van elkaar en de professoren.